Çocuklarda Doğru Zamanda Tuvalet Eğitimi ve Tuvalet Pozisyonu
Tuvalet eğitimi yaşı kaç olmalıdır?
Tuvalet eğitimi; çocuğun bir başkasının yardımına ve hatırlatmasına ihtiyaç duymadan, kendi başına tuvaletini yapabilme becerisini kazanmasıdır. Çocuğun 1.5 ile 2.5 yaş arası dönemi bu iş için en uygun olduğu dönemdir. Çocuk 2 saat kadar kuru kalabiliyor, altı kirlendiğinde rahatsız oluyor ve öncesinde de yüz, mimik ve duruş ile işaretlerini verebiliyor, tuvalette veya oturakta güvenli bir şekilde oturabiliyor ve ara sıra öğle uykularından da kuru kalkabiliyor ise tuvalet eğitimine hazır demektir.
Üç ile 6 aylık bir tuvalet eğitiminin etkili bir şekilde sonuç vermesi beklenir, ancak gece ıslatmaları devam edebilir. Gündüz tuvalet kullanma alışkanlığı kazansa da, gece ıslatmalarının 5-6 yaşına kadar devam ettiği görülür. Genellikle 6 yaşından sonra, çocuğun hem gündüz hem gece kuru kalması ve tuvalet alışkanlığı kazanmış olması beklenir.
Tuvalet eğitimine başlama yaşı çocuğun bireyselliğini ve bağımsızlığını ortaya koyma dönemine rastlar. Bu dönemde inatlaşma, zorlayıcı ve baskıcı tutumlar çocuğun kendi kontrolünde olan bu beceriyi öğrenememesine neden olabilir.
Bu dönemden daha önce ya da daha sonra verilen eğitim ileri ki dönemlerde çocuklarda uyum ve davranış bozukluklarına yol açabileceği gibi, bu eğitimi almasını da zorlaştırabilir. Literatürde çelişkili raporlar olsa da tuvalet eğitimine çok erken başlamak çocuğun yetersiz mesane kontrolüne ve dolayısıyla da idrar yolu enfeksiyonuna, çocukta uygunsuz dışkılama problemlerine; çok geç başlamak sıkışma tipi idrar tutamamaya, idrar yolu enfeksiyonlarına, öz güven ve bağımsızlık becerilerinin gelişiminde olumsuzluklara neden olabilir.
Tuvalette doğru işeme pozisyonu nasıl olmalıdır?
Birçok çocuk yanlış tuvalet pozisyonu ve yanlış işeme alışkanlıkları nedeniyle mesanesini ve bağırsaklarını tam boşaltmamakta, bu yüzden çeşitli ürolojik ve bağırsak problemleriyle karşılaşmaktadır. Yanlış tuvalet pozisyonu bir taraftan pelvik taban kaslarını, diğer taraftan ise idrarı ve dışkılamayı kontrol eden üretral ve anal sfinkter kaslarının tam olarak gevşeyememesine neden olup çocuğun mesane adı verilen idrar torbasında artık idrar birikimine ve dışkılamayı tam yapamamasına neden olmaktadır. Her iki problem de sonuçta çocukta ve erişkinde sık idrar yolu enfeksiyonuna ve kabızlığa neden olmaktadır.
Çocuğunuzun oturur pozisyonda işemesi en ideal olanıdır. Klozete oturduğunda öncelikle ayaklar yere değmelidir. Ayakları yere değmeyen çocuklar için basamak veya tabure gibi destekler kullanılabilir. Çocuğun sırtı düz, sırtı ve uylukları arasında kabaca 90 derecelik bir açı olmalıdır. Bu pozisyonda karın kasları yeterince kasıldığından mesane ilave baskı altında kalır ve idrarı tam olarak boşaltır. Sonuçta mesanede artık idrar kalmaz.
Bu pozisyonun dışında olan her türlü pozisyonda normal işeme fizyolojisi kısmen engelleneceğinden zamanla çocuğun idrar torbası ve böbreklerinde kalıcı hasarlar ortaya çıkabilmektedir.
Çocukta doğru işeme pozisyonu ile işeme esnasında dikkat etmesi gerekenler nelerdir?
- İşeme ertelenmemeli ve idrar son ana kadar bekletilmemelidir. Çok sıkışma hissinden önce mutlaka idrara gidilmelidir. Bu özellikle de oyuna ve bilgisayara dalan ve işemeyi erteleyen çocuklarda önemlidir. Aksi takdirde taşma şeklinde idrar kaçırmaları olabilir. Bu konunun bir diğer önemi, özellikle de kız çocuklarında zamanla tembel mesane adı verilen bir patolojiye neden olmasıdır. Bu çocuklar günde sadece 1-2 kez idrara çıkmakta, mesane kapasiteleri yaşlarına göre olması gerekenden 2-3 kat fazla hacme ulaşabilmekte, mesanelerini işeme sonrasında tam boşaltamadıklarından bu durum zamanla böbrek yetmezliğine bile sebep olabilmektedir. Bu konunun önemle üzerinde durulmalı ve çocukların belirli aralarla idrarları olmasa dahi tuvalete gitmeleri teşvik edilmelidir.
- Kız çocukları özellikle de kilolu olanları işeme anında iç çamaşırlarını dizlerinin altına kadar indirmeli, erkek çocukları ise fermuar veya düğmelerini tamamen açtıktan sonra oturmalı ve her iki cins uyluklarını iyice yanlara açtıktan sonra işemelidirler.
- Çocuğun işeme için acele etmemesi gerektiği, uygun bir işeme yapabilmesi ve gevşeyebilmesi için zaman gerektiği kendisine anlatılmalıdır. Buna yardımcı olması için işeme anında çocuğunuzun şarkı söylemesini veya ritmik sayı saymasını önerebilirsiniz. Bu sayede çocuğunuz pelvik taban kaslarını daha rahat gevşetecektir.
- Çocuk işerken çok ıkınmamalı, çişini aniden sonlandırmamalı ve çişi bitene kadar sabırla beklemelidir.
- İşeme bittikten sonra çocukların hemen kalkmamaları ve biraz daha bu pozisyonda kalmaları öğretilmelidir. Bu mesanede idrar kalmaması açısından çok önemlidir. Bunun için çocuğunuza her işemeden sonra 20’ye kadar ritmik saydıktan sonra kendilerini kontrol etmeleri, eğer varsa çişlerini yeniden yapmaları ve ondan sonra klozetten kalkmaları öğretilmelidir.
- İşeme ve dışkılama sonrası, ilgili bölgelerin temizliği idrar yolu enfeksiyonu açısından oldukça önemlidir. Kız çocuklarında bu temizliğin önden arkaya doğru yapılması gerektiği öğretilmelidir.
- Tuvaleti kullandıktan sonra mutlaka ellerin yıkanması gerektiği çocuğa küçük yaşlardan itibaren verilmelidir.
- Çocuğun çamaşırı ıslandığında mutlaka temizi ile değiştirilmesi sağlanmalıdır. Çocuğun çamaşırının ıslandığının farkına varması ve bundan rahatsızlık duyması gerektiği öğretilmelidir.